پنکه ها از نظر طراحی ظاهری متنوع هستند ولی ساختمان داخلی و اساس کار آن ها مشابه هم است.
قسمت های مهم پنکه رومیزی عبارتند از:
۱- موتور که معولا”از نوع تکفاز با خازن راه انداز می باشد.
۲- پره های خنک کننده (پروانه ).
۳- نگهدارنده پره ها
۴- شبکه سیمی (محافظ پره ها) .
۵- پایه.
۶- صفحه کلید.
۷- کلید ساعتی (تایمر ).
خصوصیات موتور پنکه- موتور پنکه از نوع آسنکرون می باشد.ولی آسنکرون طراحی شده در پنکه کمی پیچیده به نظر می رسد.همانطور که می دانیم هر گاه سر راه موتور یا یکی از سیم پیچ ها از سیم پیچ های دیگری نیز استفاده شود سرعت موتور بنا به قرار گرفتن تعداد سیم پیچ ها در مدار تغییر می کند.در پنکه برای بدست آوردن دور های مختلف از این خاصیت استفاده می شود.هر گاه سیم پیچی با موتور سری نباشد حد اکثر قدرت وسرعت نتیجه می شود وبا استفاده از سیم پیچ اول ودوم ولتاژ کم وکمتر می شود.ونهایتا” سرعت تغییر می کند.( نقشه دیاگرام موتور )
کلید ساعتی ( تایمر پنکه)-از این وسیله جهت کنترل اتو ماتیک زمان کار دستگاه استفاده می شود. تایمر پنکه را معولا”از نوع مکانیکی انتخاب می کنند.با حرکت ولوم در جهت عقربه های ساعت فنر جمع شده ( کوک شده ) ومدتی که طول می کشد تافنر به حالت اولیه خود باز گردد، کنتاکت های تایمر در حالت بسته بوده وپس از پایان فرمان مذکور ،باقطع ارتباط کنتاکت ها ، فاز موتور قطع شده وپنکه خاموش می شود.
مدار الکتریکی پنکه رومیزی :
پنکه سقفی
موتور پنکه سقفی نیز از نوع آسنکرون با خازن راه انداز می باشد. به منظور ایجاد سرعت های گوناگون از سیم پیچ های سری با موتور در مجموعه ای بنام کلید گردان پنکه سقفی استفاده می شود. (شکل زیر) با چرخش سلکتور ، سیم پیچ های مختلفی در مدار سری قرار می گیرد که باعث کم شدن ولتاژ ونهایتا”سرعت چرخش پنکه می شود.
عیب یابی و تعمیر پنکه رومیزی :
عیب۱-پنکه روشن نمی شود.
علت۱-پریز برق ندارد.
رفع عیب۱- بوسیله ولتمتر از وجود ولتاژ درپریز اطمینان حاصل نمایید. در صورت عدم ولتاژ مشکل را بررسی ورفع کنید.
عیب۲- پنکه روشن نمی شود.
علت ۲-دوشاخه یا سیم رابط خراب شده .
رفع عیب۲-دوشاخه وسیم رابط را بوسیله اهم متر تست نمایید واز آن جا که معمولا” دوشاخه از نوع پرسی است ، مشکل از هر کدام که باشدناچارید آن ها را تعویض نمایید.
عیب۳-پنکه روشن نمی شود.
علت۳- تایمر خراب است.
رفع عیب ۳- پنکه را از برق خارج نموده (در صورتی که دارای تایمر باشد.) وتایمر را بوسیله اهم متر تست نمایید.برای انجام این آزمایش ، سیم های رابط تایمر را از آن جدا وبه اهم متر متصل نمایید. اگر با حرکت ولوم کنتاکت ها متصل وبا حرکت ولوم در جهت خاموش تایمر ارتباط کنتاکت ها قطع شود کلید تایمر سالم است ونمی تواند عیب از تایمر باشد.واگر تایمر در تست با اهم متر خلاف موارد مذکور را نشا ن داد ،آ ن را تعویض نمایید.
عیب۴- پنکه روشن نمی شود.
علت ۴- فاز متصله به صفحه کلید قطع شده.
رفع عیب ۴- در حالی که پنکه از برق خارج شده اتصال سیم فاز را از دوشاخه یا ترمینال ورودی به صفحه کلید کنترل نمایید. در صورت قطع شدگی ناچارید اتصال را تجدید نمایید.
عیب ۵-پنکه روشن نمی شود.
علت ۵-موتور کاملا” سوخته است .
رفع عیب ۵- اگر موتور در حالت نیم سوز باشد با اتصال به برق آمپر کشی نموده وصدای هوم می دهد اما براه نمی افتد ولی در صورت سوختگی کامل ، با داشتن ولتاژ نیز هیچ عکس العملی بروز نمی دهد. گاها”با اتصال موتور های کاملا” سوخته به شبکه اتصال کوتاه رخ می دهد.
عیب۶ – موتور صدای هوم می کند اما راه نمی افتد.
علت ۶- خازن راه انداز خراب است.
رفع عیب ۶- بر اساس روش های مذکور در مبحث خازن ها ، خازن را تست نموده واگر معیوب است آن را تعویض نمایید.
عیب۷- موتور صدای هوم می کند اما براه نمی افتد.
علت ۷-بوش ها خراب شده اند.
رفع عیب۷- اگر بوش ها خراب شوند بطور معمول پنکه دچار این عارضه می گردد.که با زدن کلید ۱و۲ در حرکت مشکل داشته اما با کلید ۳ (سرعت زیاد ) به سبب ولتاژ زیادی که به آن می رسد حرکت می کند.در اکثر پنکه های رومیزی به هنگام گشاد شدگی بوش این حالت دیده می شود.که ناچارا” می بایست نسبت به تعویض بوش ها اقدام نمایید.
عیب۸- موتور صدای هوم می کند اما براه نمی افتد .
علت ۸- موتور نیم سوز شده است .
رفع عیب۸- با مراجعه به مشخصات یک موتور سالم وسپس با اهم گیری از سیم پیچ ها می توان تشخیص داد که میزان آسیب دیدگی سیم پیچ ها تاچه حدودی است.درصورت بالا بودن این در صد (آسیب دیدگی ) می بایست استاتور سیم پیچی یا تعویض شود .
عیب۹- لرزش پنکه به هنگام کار زیاد است.
علت۹- بوش ها گشاد شده اند.
رفع عیب ۹- پروانه خنک کننده ونگهدارنده آن را از محور موتور جدا سازید وسپس محور را به طرف پاین وبالا ویا چپ وراست حرکت دهید. حتی حرکت جزئی محور در سمت های مذکور مربوط به خرابی بوش ها بوده وعیب مذکور بوجود می آید. بوش ها را تعویض نمایید تا عیب بر طرف شود.
عیب۱۰- لرزش پنکه به هنگام کار زیاد است .
علت ۱۰- پر وانه تاب بر داشته .
رفع عیب ۱۰- براثر برخورد اشیا با پروانه در حال کار ، گاها”این مشکل بوجود می آید.برطرف نمودن تاب پروانه نیاز به تبحر وتخصص فراوان دارد، از این رو پیشنهاد می شود پروانه معیوب را تعویض نمایید. (تنها پروانه های فلزی می توانند دچار مشکل مذکور شوند.).
عیب۱۱- لرزش پنکه به هنگام کار زیاد است.
علت۱۱- محور روتور تاب دارد.
رفع عیب۱۱- روتور را از موتور جدا نموده وبه سه نظام ماشین تراش بندید.با روشن شدن ماشین تاب احتمالی به وضوح دیده می شود.روتور معیوب را تعویض نمایید زیرا بر طرف نمودن تاب محور که در اثر برخورد با شیئ سخت ویا پرت شدن روتور بر روی زمین ایجاد می شود ، براحتی برطرف نخواهد شد.
عیب۱۲- پنکه بسیار داغ می شود.
رفع عیب۱۲- داغ شدن بیش از حد موتور ، به سبب نیم سوز بودن سیم پیچ ها است که باید استاتور را تعویض نمود. البته عیوبی مانند خرابی خازن یا گشادی بوش ها نیز منجر به داغ شدن موتور می شود.اما عیوب مذکور قبل از آن که بصورت عیب ۱۲ به چشم آیند به شکل عیوب ۶و ۹ دیده می شوند.